بهترین زمان شروع غذای کمکی کودک
به توصیه پزشکان بهتر است برای شروع غذای کمکی تا حدود 6 ماهگی کودک صبر کنید. در این بازه زمانی نوزاد همچنان بیشتر انرژی و مواد مغذی مورد نیاز خود را از شیر مادر یا شیر خشک دریافت می‌کند. بنابراین آشنایی کودک با طعم و بافت انواع غذا مهم‌تر از حجم غذای دریافتی است. اگرچه هر کودکی متفاوت است اما شروع غذاهای جامد تا قبل از 4 ماهگی اکیدا ممنوع است.
چرا برای شروع غذای جامد باید تا 6 ماهگی کودک صبر کنید؟
از تولد تا 6 ماهگی، شیر مادر یا شیر خشک علاوه بر تامین انرژی و مواد مغذی مورد نیاز نوزاد، از فرزند شما در مقابل انواع بیماری و عفونت محافظت می‌کند. همچنین به علت وجود سوراخ‌هایی گشادتر از حالت معمول در دیواره روده، شروع غذای جامد به دستگاه گوارش کودک آسیب وارد می‌کند. جالب است بدانید توانایی دهان نوزاد در جویدن و بلعیدن در شش ماهگی پیشرفت قابل توجهی پیدا می‌کند.
شروع غذای کودک از چهار ماهگی
با وجود آنکه بسیاری از سازمان‌های بهداشتی جهانی و متخصصان اطفال توصیه می‌کنند که شیر مادر یا شیر خشک تنهایی غذایی است که نوزاد در 6 ماه زندگی خود به آن احتیاج دارد. اما برخی از نوزدان 4 تا 6 ماهه با توجه به علائمی که از خود نشان می‌دهند در کنار تغذیه با شیر مادر، آماده تغذیه با غذاهای کمکی هستند. این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- سرشان را بالا می‌گیرند.
- می‌توانند با کمک شما روی مبل تکیه دهند.
- دست‌ها یا اسباب‌بازی‌شان را در دهانشان می‌گذارند.
- تمایل دارند غذا را با دست بردارند و در دهان خود قرار دهند.
- با دور شدن از سینه یا شیشه شیر به شما نشان می‌دهند که سیر شده‌اند.
بنابراین با توجه به نشانه‌های ذکر شده در بند بالا و تایید پزشک متخصص اطفال می‌توانید نوزاد خود را کم کم با غذاهای کمکی آشنا کنید. از جمله غذاهایی که می‌توانید در 4 ماهگی به نوزاد خود معرفی کنید، شامل موارد زیر است:
- پوره موز
- پوره سیب‌زمینی شیرین
- پوره برنج
- پوره کینوا
- پوره عدس
- پوره بلغور جو دوسر
- پوره سیب
- پوره چغندر
شروع غذای کودک از پنج ماهگی
مانند تغذیه نوزادان در 4 ماهگی، با مشورت پزشک اطفال می‌توانید به تدریج غذاهای جامد را به نوزاد 5 ماهه خود معرفی کنید. اگر نوزاد شما به علت رفلاکس (بالا آوردن‌های متوالی) شدید نمی‌تواند وزن‌گیری مناسبی داشته باشد، با نظارت یک پزشک متخصص اطفال می‌توانید تغذیه کمکی به کودک خود را آغاز کنید. غذاهای کمکی به علت اینکه از شیر مادر یا شیر خشک غلیظ‌تر هستند، احتمال رفلاکس را کاهش می‌دهند. دقت کنید که تغذیه روزانه نوزادتان را حتما با شیر شروع کنید و با مشورت با پزشک اطفال می‌توانید از غذاهای جامد زیر استفاده کنید:
- فرنی
- حریره بادام
- سوپ رقیق و ساده
- زرده تخم‌مرغ آبپز و کاملا پخته‌شده
- سرلاک در موارد ضروری
شروع غذای کودک شش ماهه
در شش ماهگی نوزاد، شیر مادر یا شیر خشک همچنان مهم‌ترین منبع تامین انرژی و مواد مغذی برای نوزاد شماست؛ اما شما می‌توانید به تدریج غذاهای را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید. دقت کنید برای اینکه شیر همچنان منبع تغذیه کودک شما باقی بماند، اولین غذای کمکی را بعد از شیردهی اول در شروع روز به فرزند خود دهید؛ زیرا کودک 6 ماهه معده کوچکی دارد و سریع سیر می‌شود. کمی صبور باشید تا فرزندتان به مزه غذای جدید عادت کند و او را مجبور به خوردن نکنید.
روزانه در دو وعده با مقدار 2 تا 3 قاشق چایخوری از غذاهای نرم مانند فرنی، میوه‌ها و سبزیجات برای تغذیه کمکی کودک خود استفاده کنید. تعدادی از نوزادان در شش ماهگی می‌توانند روی زمین بخزند و ممکن است میکروب‌ها از طریق دست به دهانشان سرایت کند؛ بنابراین با شستن دست‌های خود و فرزندتان قبل از تهیه غذا و قبل از هر شیردهی، از کودک خود در برابر انواع بیماری‌ها محافظت کنید.
غذای کمکی کودک 6 تا 8 ماهه
با رشد کودک، معده او بزرگتر می‌شود و آماده است تا مقدار غذای بیشتری را دریافت کند. از 6 تا 8 ماهگی، به کودک خود در 2 تا 3 وعده روزانه با حجم نصف فنجان غذای نرم دهید. تنها غذای ممنوعه در این سن عسل است. شما می‌توانید از پوره میوه به عنوان میان‌وعده نیز استفاده کنید. کودک شما به اندازه‌ای که غذای جامد میل می‌کند، به همان اندازه هم به شیر مادر یا شیر خشک نیاز دارد.
اگر کودک شما شیر خشک مصرف می‌کند، مجاز است از غذا در حجم نصف فنجان به صورت روزانه 4 بار استفاده کند. همچنین شما می‌توانید 1 میان‌وعده سالم را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید.
غذای کمکی کودک 9 تا 11 ماهه
از 9 تا 11 ماهگی، کودک شما به صورت روزانه می‌تواند 3 تا 4 وعده غذایی در حجم نصف فنجان را به همراه یک میان‌وعده سالم میل کند. در این بازه زمانی شما می‌توانید به جای له کردن، غذای نرم را به قطعات کوچک خرد کنید. کودک شما حتی ممکن است شروع به خوردن غذا با انگشتان خود کند. علاوه بر غلات و سیب زمینی، مطمئن شوید که کودک هر روز از سبزیجات و میوه‌جات، حبوبات و دانه‌ها و غذاهای حیوانی (لبنیات، تخم‌مرغ، گوشت، ماهی و مرغ) مصرف می‌کند.
خوردن انواع غذاها در روز توسط کودک شما، بهترین شانس او برای دریافت تمام مواد مغذی مورد نیازش است. اگر کودک شما از خوردن غذای جدید امتناع می‌کند یا آن را از دهنش بیرون می‌اندازد، او را مجبور نکنید و چند روز بعد دوباره امتحان کنید.
اگر کودک شما شیر خشک مصرف می‌کند، مجاز است از غذا در حجم نصف فنجان به صورت روزانه 4 تا 5 بار استفاده کند. همچنین شما می‌توانید 2 میان‌وعده سالم را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید.
نحوه شروع غذای کمکی کودک
در ابتدا خوردن غذاهای نرمی که له‌شده، پوره‌شده یا صاف‌شده هستند، برای کودک شما آسان‌تر است. ممکن است طول بکشد تا کودک شما با بافت‌های غذایی جدید سازگار شود. همان‌طور که مهارت‌های دهانی کودک شما رشد می‌کند، می‌توانید غذاهایی با غلظت بیشتر را امتحان کنید.
برخی از غذاها بالقوه خطر خفگی دارند. برای کمک به جلوگیری از خطر خفگی، غذاهایی تهیه کنید که به راحتی با بزاق حل می‌شوند و نیازی به جویدن ندارند. به فرزندتان با وعده‌های کوچک غذا بدهید و کودک خود را تشویق کنید که آهسته غذا بخورد. همیشه در حالی که کودک در حال غذا خوردن است حتما مراقب او باشید.
نکاتی در مورد تهیه غذای جامد کودک
قبل از تهیه غذا برای دلبند خود، علاوه شستوشوی دست خود با صابون لازم است به نکات زیر دقت کنید:
- غلات را بپزید و پس از له کردن، با شیر مادر، شیر خشک یا آب مخلوط کنید تا بلعیدن برای کودک آسان‌تر شود.
- سبزیجات، میوه‌ها و سایر غذاها را له یا پوره کنید تا یکدست شوند.
- سبزیجات و غذا را آن‌قدر بپزید تا نرم شوتد و به راحتی با چنگال له شوند.
- قبل از پختن، تمام چربی، پوست و استخوان‌های مرغ، گوشت و ماهی را جدا کنید.
- دانه‌ها و هسته را از میوه جدا کنید و سپس میوه را به قطعات کوچک برش دهید.
- غذای نرم را به قطعات کوچک یا برش‌های نازک تقسیم کنید.
- میوه‌ها و سبزیجات گرد کوچک مانند انگور، گیلاس، توت و گوجه‌فرنگی را به قطعات کوچک برش دهید.
- دانه‌های سبوس‌دار گندم، جو، برنج و سایر غلات را پس از پختن له یا به صورت ریز خرد کنید.
ترتیب شروع غذای کمکی کودک
اولین غذای جامد اکثر نوزادان، غلات تک‌دانه غنی‌شده با آهن است. شما می‌توانید غلات را با شیر مادر یا شیر خشک مخلوط کنید. وقتی توانایی کودک شما در خوردن غلات با قاشق بهبود پیدا کرد، ممکن است وقت آن رسیده باشد که سبزیجات یا میوه‌های تک‌ماده‌ای را امتحان کنید. ترتیبی که به این غذاها می‌دهید مهم نیست اما آهسته پیش بروید. در مرحله بعدی می‌توانید از غذاهای سرشار از آهن و روی مانند لوبیا، تخم‌مرغ و گوشت برای تغذیه فرزند خود استفاده کنید. بین دو غذای جدید چند روز فاصله بگذارید؛ این روش به شما کمک می‌کند تا غذاهایی را که ممکن است کودکتان به آن حساسیت داشته باشد را راحت‌تر شناسایی کنید.
بهترین غذاهای کمکی کودک بر اساس سن
هنگام انتخاب غذای کمکی مناسب برای کودک خود باید به سن کودک، امکان آلرژی‌زا بودن غذا، احتمال خفگی و بیماری‌های ناشی از غذاهای جامد دقت کنید. غذاهای کمکی مناسب برای کودک 6 ماهه به صورت زیر است:
- گوشت، مرغ و حبوبات پخته و پوره شده
- غلات تک‌دانه آسیاب‌شده، پخته‌شده و ترکیبشان با شیر مادر یا شیر خشک
- سبزیجات پخته و پوره شده
- موز یا آووکادو له‌شده
- غذاهای کمکی آماده
غذاهای کمکی مناسب برای کودک 9 ماهه به صورت زیر است:
- گوشت، مرغ یا حبوبات پخته به صورت چرخ‌کرده، ریز‌شده و له‌شده
- انواع سبزیجات پخته‌شده در قطعات کوچک مانند کدو حلوایی و لوبیا سبز خرد‌شده
- موز یا تکه‌های کوچک دیگر میوه‌های نرم
- غذاهای کمکی آماده
غذاهای کمکی مناسب برای کودک 12 ماهه به صورت زیر است:
- گوشت، مرغ یا ماهی نرم و رنده شده
- تکه‌های کوچک سبزیجات پخته‌شده
- تکه‌های کوچک میوه‌های نرم و آسان برای جویدن
- غذاهای کمکی آماده
غذاهای کمکی ماجان
غذای کودک غنی‌شده ماجان با انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی در 5 طعم فرنی برنج، حریره بادام، چند غله با خرما، گندم و گندم عسل تولید می‌شود. غذای کودک ماجان به صورت آماده به مصرف می‌باشد و نیازی به آماده‌سازی ندارد. غذای کودک ماجان مناسب با نیازهای روزانه کودکان ایرانی غنی شده و حاوی انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی از برند DSM سوییس است. مواد اولیه محصولات غذای کودک ماجان از بالاترین کیفیت برخوردار است و به جز طعم گندم و عسل برای کودکان زیر شش ماه مناسب است.
استفاده از چه غذاهایی به عنوان غذای کمکی کودک ممنوع هستند؟
به همان اندازه که امتحان غذاهای جدید و تجربه طعم‌های متنوع برای شما و کودکتان هیجان‌انگیز است؛ به همان اندازه غذاهایی هستند که در یک سال اول تولد کودک، در لیست ممنوعه قرار می‌گیرند. از مصرف این غذاها باید به علت احتمال آلرژی، امکان خفگی و نامناسب بودن برای دستگاه گوارش کودک اجتناب کرد. لیست غذاهای نامناسب برای کودکان به شرح زیر است:
- نمک
- شکر
- عسل
- غذاها با چربی‌های اشباع‌شده
- آجیل و بادام‌زمینی
- تخم‌مرغ خام و کم‌پخته
- پنیر شر بز، پنیر کپک‌زده، پنیر از شیر غیرپاستوریزه
- آبمیوه
- شیر گاو
- گوشت دودی
- ماهی
- غذاها با وجود احتمال خفگی
جمع‌بندی
تغذیه کودک در دو سال اول تولدش، تضمین‌کننده سلامت جسمی و ذهنی در دوران بزرگسالی اوست. شیر مادر یا شیر خشک تا 6 ماهگی تمامی نیازهای نوزاد از جمله انرژی و مواد مغذی مورد نیاز را برطرف می‌سازد. اما بعد از شش ماه شیر به تنهایی پاسخگوی نیازهای فیزیکی و ذهنی کودک شما نیست؛ در این مرحله است که سفر هیجان‌انگیز و پر از چالش غذاهای کمکی برای شما و فرزندتان آغاز می‌شود.