ذائقه چیست؟
اول از همه، باید منظورمان از کلمه «ذائقه» را روشن کنیم. ما اغلب فکر می‌کنیم که حس چشایی تنها به دهان محدود می‌شود، برای همین توصیه می‌کنیم تا آزمایشی ساده را انجام دهید: ابتدا بینی‌تان را بگیرید و یک تکه شکلات را برای چند ثانیه بجویید و سپس بینی خود را رها کنید. مشاهده می‌کنید تا زمانی که بینی خود را مسدود کرده بودید، طعم شکلات را حس نمی‌کردید. از این آزمایش می‌توانیم به این نتیجه برسیم که بدون حس بویایی، طعمی نیز حس نمی‌شود.
هنگام جویدن غذا، در دهان انسان مولکول‌های طعم‌دار و بودار آزاد می‌شود. مولکول‌های طعم‌دار در اثر واکنش با جوانه‌های چشایی، حس چشایی را فعال می‌کند و انسان طعم یا مزه غذا را احساس می‌کند. 5 طعم بنیادی شامل شیرین، شور، ترش، تلخ و اومامی هستند. اومامی (به انگلیسی: Umami) در زبان ژاپنی به معنای «اسانس خوشمزگی» است و اغلب به عنوان طعم گوشتی و نمکی توصیف می‌شود.
مولکول‌های بودار از پشت گلو (حنجره) عبور می‌کنند و توسط سیستم بویایی در بینی ادراک می‌شوند. همچنین عصب سه‌قلو (بزرگترین اعصاب جمجمه‌ای) در برداشت‌های حسی ما از مواد غذایی تاثیر‌گذار است و به دما و بافت غذا واکنش می‌دهد. برای مثال زمانی که پیاز خرد می‌کنیم، غده اشکی سیستم بینایی انسانی تحریک می‌شود. در نهایت درک چشایی زمانی در مغز صورت می‌گیرد که 3 حس چشایی، بویایی و عصب سه‌قلو در کنار یکدیگر قرار بگیرند.
آشنایی با انواع طعم‌ها و ترجیحات کودکان
دنیای طعم و مزه پیچیده‌تر از آن چیزی است که در ابتدا به نظر می‌رسد. برای سالیان متمادی اعتقاد بر این بود که تنها چهار طعم اصلی وجود دارد: شیرین، ترش، شور و تلخ که این طبقه‌بندی ماهیت پیچیده درک چشایی را ساده کرد. با این حال، پیشرفت‌های علمی پنجمین ذائقه اساسی به نام اومامی را کشف کرده است. در ادامه مختصری به معرفی انواع :طعم‌ها می‌پردازیم
- شیرین: اولین طعمی است که توسط کودکان ترجیح داده می‌شود.
- ترش: طعم ترش در مرکباتی مانند لیمو و پرتقال و محصولات تخمیر شده مثل ماست یافت می‌شود. طعم ترش معمولا برای متعادل کردن سایر طعم‌ها استفاده می‌شود.
- شور: شوری ناشی از نمک در غذاهایی مانند زیتون، انواع پنیر یافت می‌شود. شوری به حفظ تعادل مایعات و عملکرد عصبی بدن کمک می‌کند.
- تلخ: تلخی اغلب توسط کودکان کمتر ترجیح داده می شود و در غذاهایی مانند شکلات تلخ، قهوه و برخی سبزی‌های برگ‌دار یافت می‌شود که فواید فوایدی مانند آنتی‌اکسیدان را ارائه می‌کند.
اومامی: طعمی عمیق است که در غذاهای سرشار از اسید آمینه مانند گوشت، پنیر، گوجه‌فرنگی و سس سویا یافت می‌شود.
آیا ترجیحات غذایی در نوزادان ژنتیکی است؟
آیا تربیت ذائقه کودک امکان‌پذیر است؟ شما می‌توانید امیدوار یا نگران باشید که فرزندتان ترجیحات غذایی شما را به ارث خواهد برد. اما حقیقتاً، ذائقه کودک شما تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل می‌گیرد. ترجیح نوزادان به غذاهایی که شما در دوران جنینی و شیردهی میل می‌کنید بیشتر است، اما آنها به سایرهای غذاهایی که برای اولین آن را می‌چشند نیز تمایل دارند. البته بسیاری از ترجیحات غذایی نوزادان بر اساس واکنش شما به غذاهای مختلف است. در واقع کودک شما از والدین خود الگوبرداری می‌کند.
شکل‌گیری ذائقه کودک در دوران جنینی
حقیقت این است که نوزادان با حس چشایی به دنیا می‌آیند، در واقع جوانه‌های چشایی را در رحم شما رشد می‌کنند. اما اندام چشایی در جنین چگونه تشکیل می‌شود؟ مانند عروسک روسی ماتروشکا، حسگرهای چشایی (گیرنده‌ها) روی سطح سلول‌های چشایی قرار دارند که خودشان در جوانه‌های چشایی جاسازی شده‌اند و در نهایت جوانه‌های چشایی درون پاپیلاها جمع می‌شوند.
جوانه‌های چشایی در هفته 8ام بارداری در جنین شکل می‌گیرند. جنین می‌تواند مولکول‌های چشایی مایع آمنیوتیک را در حدود هفته ام14 بارداری تشخیص دهد. تا هفته 24ام، جنین شما می‌تواند از طریق سوراخ‌های بینی او که به تازگی باز شده‌اند، مولکول‌های فعال در مایع آمنیوتیک را استشمام کند. بنابراین حس چشایی یک انسان قبل تولد و در زمان جنینی شکل می‌گیرد و در طول شیردهی نیز تکامل می‌یابد.
تاثیر شیر مادر در شکل‌گیری ذائقه کودکان
سه مرحله مختلف شیر مادر وجود دارد: آغوز، شیر انتقالی و شیر بالغ. آغوز تا 3-2 روز پس از تولد تولید می‌شود و به علت وجود بتاکاروتن (پروویتامین A) زرد رنگ است. آغوز غنی از پروتئین (23 گرم در لیتر) و الیگوساکریدها (12 گرم در لیتر) است که علاوه بر سهم تغذیه‌ای بالای خود، به عنوان میکروارگانیسم‌های پروبیوتیک عمل می‌کنند که به لانه‌گزینی میکروبیوتا (جمعیت میکروبی روده) که عمدتا از مادر به نوزاد رسیده‌اند، کمک می‌کند. اجزای دیگر مانند آنتی‌بادی‌ها و گلبول‌های سفید نیز سیستم ایمنی کودک را تقویت می‌کنند.
سپس نوبت به شیر انتقالی می‌رسد که ترکیب آن متفاوت است و حجمش افزایش می‌یابد تا پس از حدود 15 روز به شیر بالغ تبدیل شود. به طور متوسط، هر زن به صورت روزانه 750 میلی‌لیتر شیر تولید می‌کند و نوزاد در هر شیردهی 150 تا 200 میلی‌لیتر از شیر مادر تغذیه می‌کند. این شیر از نظر پروتئین (1درصد) چندان غنی نیست اما سرشار از کربوهیدرات (7 درصد)، چربی (4 درصد) و ریزمغذی‌ها (مانند ویتامین‌ها و فاکتورهای رشد) است.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند در مقایسه با کودکانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، با روند سریع‌تر‌ی غذاها و طعم‌های جدید را می‌پذیرند. غذایی که مادران می‌خورند بر طعم شیرشان و ترجیحات غذایی کودکشان در آینده تاثیر می‌گذارد. بنابراین در دوران بارداری و شیردهی توصیه می‌شود که شما یک رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشید زیرا تربیت ذائقه کودک شما تا حدودی با تغذیه شما در ارتباط است.
ذائقه نوزاد از تولد تا 3 ماهگی
نوزادان به طرز شگفت انگیزی با حس چشایی حساس به دنیا می‌آیند، حتی ممکن است جوانه‌های چشایی آنها نسبت به بزرگسالان گسترده‌تر باشد. با جوانه‌های چشایی در پشت لوزه‌ها، پشت گلو و زبان، نوزادان تازه متولد شده می‌توانند تفاوت طعم شیرین و تلخ را تشخیص دهند. آنها به طور طبیعی طعم شیرین مانند شیر مادر را ترجیح می دهند و از طریق شیر شما نیز با طعم‌های جدید آشنا می‌شوند، این به این معنی است که شیردهی، فرصتی عالی برای آشنا کردن نوزاد با طعم‌های جدید در اوایل زندگی او است.
ذائقه نوزاد از 3 تا 6 ماهگی
در این مرحله، نوزادان شروع به استفاده بیشتر از زبان خود برای کشف محیط اطراف خود می‌کنند. این مرحله برای والدین، دوران پر از کنجکاوی و همچنین احتیاط است، زیرا شما باید کاملا مراقب باشید که کودکتان چه چیزی را برداشته و در دهانش می‌گذارد. نوزادان در این سن شروع به کشف بافت‌ها و طعم‌های بیشتر می‌کنند. آنها همچنین می‌توانند طعم‌های شور را بچشند، اگرچه این به این معنا نیست که دادن نمک اضافه در غذای کمکی آنها ایده خوبی است. آنها اکنون طیف کاملی از جوانه‌های چشایی دارند و می‌توانند طعم‌های شیرین، شور، شور، تلخ و ترش را بچشند.
ذائقه نوزاد از 6 تا 12 ماهگی
این مرحله برای شما اغلب هم هیجان‌انگیز و هم ناامیدکننده است. نوزادتان این توانایی را پیدا می‌کند که در حدود هشت ماهگی، خودش غذاهای جامد را بخورد و بنابراین می‌تواند شروع به تغذیه و کشف غذاهای جدید کند. نوزاد فوراً عاشق برخی از غذاها خواهند شد.
اما تجربه طعم‌ها و بافت‌های جدید پس از شش ماه شیر مادر و شیر خشک نیز می‌تواند برای نوزادان کمی سخت باشد. نوزادان در این مرحله اغلب غذاها را در چند نوبت اول رد می‌کنند، اما دست از تلاش برندارید. ممکن است چندین دفعه طول بکشد تا کودک خود را با موفقیت با غذایی جدید آشنا کنید.
به کودک خود برای لذت بردن از انواع غذاها کمک کنید
اگر می‌خواهید کودک خود را به خوردن و لذت بردن از غذاهای متنوع تشویق کنید، چند قدم وجود دارد که می‌توانید برای کمک به کودکتان برای کشف غذاهای مختلف انجام دهید. اجازه دادن به نوزادان برای کشف غذاهای جدید با سرعت مناسب بسیار مهم است. وادار کردن آنها به خوردن غذاهایی که از آنها لذت نمی‌برند، می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. اما اجازه ندهید یک واکنش منفی شما را ناامید کند. معرفی مکرر یک غذا می‌تواند به نوزادان کمک کند تا به آرامی به طعم یا بافت جدید عادت کنند.
انواع غذاهای مناسب برای تربیت ذائقه کودک به بهترین شکل
با معرفی انواع غذاها به کودک خود، طیف غذاهای محبوبشان گسترده‌تر می‌شود. برای تغذیه کودک از انواع لبنیات، میوه‌ها، سبزیجات و نوشیدنی‌هایی مانند آب، شیر و آب میوه‌های خالص استفاده کنید تا به کودک خود کمک کنید تا از تنقلات ناسالم مانند نوشابه، چیپس و کلوچه‌ها دوری کند. یکی از این غذاهای مناسب، پنیر مخصوص کودکان ماجان است.
معرفی پنیر ماجان، چگونه پنیر ماجان را در رژیم غذایی کودک خود قرار دهیم؟
پنیر ماجان به دلیل داشتن بافتی خامه‌ای و طعمی ملایم، یک مکمل فوق‌العاده و سالم برای رژیم غذایی کودکان است. این محصول دارای طیف وسیعی از مزایای تغذیه‌ای از جمله کلسیم طبیعی، پروتئین و نمک کم است که برای تقویت دندان، استحکام استخوان و رشد بهتر کودکان مفید است. برای اضافه کردن این محصول ماجان به رژیم غذایی کودک خود، ابتدا پنیر را به قطعات ریز تبدیل کنید و همراه با ترکیب‌های جداگانه مانند نان، مربا و میوه‌های خردشده، به آهستگی به کودک خود معرفی کنید تا به تدریج طعم لذیذ و بافت منحصر‌به‌فرد این پنیر را تجربه کند.
جمع‌بندی
حس چشایی بخشی اساسی از رشد کودک شما است. آشنا کردن کودک با پنج طعم اساسی شیرین، شور، ترش، تلخ و اومامی، پایه‌ای محکم برای کشف و درک طعم‌های بی‌شمار را برای او فراهم می‌کند. با مصرف غذاهای مناسب در دوران بارداری و شیردهی و معرفی کردن انواع غذاهای مفید به او پس از 6 ماهگی، تربیت ذائقه کودک خود را به بهترین نحو ممکن انجام دهید.