تغذیه پاسخگو چیست؟
چنانچه فرزند شما هم در آستانه رسیدن به سن مهم شش ماهگی است و مشغول بررسی روش‌های مختلف برای معرفی غذاهای جامد به نوزاد خود هستید، احتمالا در منابع مختلف به اصطلاح تغذیه پاسخگو (Responsive Feeding) برخورده‌اید.
به زبان ساده، تغذیه پاسخگو روشی است که به کودک شما اجازه می‌دهد تا در فرآیند تغذیه به طور فعال درگیر شود. در این روش، به کودک اجازه می‌دهید که در حالی که از نشانه‌های او پیروی می‌کنید، رهبری غذا خوردنش را به عهده بگیرد.
در روش تغذیه پاسخگو، شما مراقب و مسئول تهیه غذای ایمن، مغذی و مناسب برای رشد کودک خود هستید. سپس این کودک شماست که مسئول خوردن آن بوده و عملیات سیر کردن خودش را بر عهده می‌گیرد. وظیفه شما این است که به نشانه‌های کودک خود به شیوه‌ای سریع و حمایت کننده به لحاظ عاطفی گوش بدهید، احترام بگذارید و به آن‌ها پاسخ بدهید.
بخش بزرگی از تغذیه پاسخگو، شامل شناخت نشانه‌های گرسنگی و سیری کودک شما است. صرف نظر از اینکه احساس می‌کنید کودکتان به اندازه کافی غذا نخورده یا قبلا مقدار زیادی غذا خورده، مهم است که اطمینان داشته باشید، کودک شما بدن خود را بهتر می‌شناسد و آنچه را که با نشانه‌های خودش به شما می‌گوید، دنبال کنید.
در نهایت، تغذیه پاسخگو می‌تواند به بچه‌های کوچک کمک کند تا تغذیه مورد نیاز برای رشد و شکوفایی خود را دریافت کنند. همچنین می‌تواند رابطه آن‌ها با غذا را بهبود ببخشد و به آن‌ها یاد بدهد که چگونه مصرف خود را تا سال‌های کودکی و بعد از آن تنظیم کنند. در واقع یاد می‌گیرند که وقتی گرسنه هستند غذا بخورند و وقتی سیر هستند نه.
بیشتر بخوانید: راهنمای مرحله به مرحله شروع غذای کمکی کودک
مهم‌ترین نشانه‌های مورد توجه در غذا خوردن کودک با قاشق
با توجه به اینکه حتی فرزندان متولد‌شده در یک خانواده ممکن است عادات متفاوتی داشته باشند، غذا دادن به هر نوزاد هم متفاوت است، بنابراین نشانه‌ها بسته به شخصیت منحصر به فرد کودک شما می‌توانند متفاوت باشند. به طور کلی، موارد رایجی وجود دارد که هنگام شروع غذای کمکی کودک باید به آن‌ها توجه کنید.
اجازه بدهید تا این نشانه‌ها را با هم بررسی کنیم.
نشانه‌های گرسنگی در کودک
علائمی که نشان می‌دهد کودک شما گرسنه است و می‌خواهد به غذا خوردن ادامه بدهد، عبارتند از:
- باز کردن دهان برای خوردن غذا
- خم شدن به سمت غذا
- دنبال کردن غذا با چشم‌ها
- تکان دادن دست‌ها یا پاها به صورت هیجانی
- بیرون آوردن زبان یا لیسیدن لب‌ها
- ترشح بزاق به طوری که از دهان سرازیر شود
- دستشان را روی دهانشان می گذارند
- تکان دادن قاشق در هوا
نشانه‌های سیر شدن کودک
علائمی که نشان می‌دهد کودک شما سیر شده و غذای کافی خورده است، عبارتند از:
- بستن دهان و خودداری از باز کردن آن
- تف کردن غذا
- پرت شدن حواس
- دور شدن از شما یا غذا
- تکان دادن سر به علامت نه
- آشفته یا بی‌قرار شدن
- نق زدن
در شرایط سیری ممکن است کودک شما تلاش کند تا از روی صندلی مخصوص غذا خوردن خود بلند شود. همچنین او تلاش می‌کند تا سرش را به نشانه سیری از غذا برگرداند.
نشانه‌هایی که می‌گوید کودک شما آماده است تا خودش را تغذیه کند
سرانجام زمانی فرا می‌رسد که کودک شما با علائم مختلف به شما نشان می‌دهد که آماده است تا قاشق را به دست گرفته و خودش را شخصا تغذیه کند. به عنوان والدین و مراقبان کودک بسیار مهم است که بدانید این نشانه‌ها شامل چه چیزهایی هستند تا بتوانید به درستی از مسیر رشدی مستقل کودکتان حمایت کنید.
علائمی که نشان می‌دهد کودک شما می‌خواهد به طور مستقل‌تری خودش را تغذیه کند، عبارتند از:
- به دست گرفتن قاشق
- گرفتن دست والدین یا مراقبان در هنگام غذا دادن به کودک
- تلاش برای به دست گرفتن ظرف غذا
مراحل غذا خوردن کودک با قاشق
ممکن است از خودتان بپرسید که چگونه می‌توانم به کودکم اجازه بدهم مسئول فرآیند تغذیه‌اش باشد، وقتی که من قاشق را در دست دارم؛ یا ممکن است نگران باشید که اگر قاشق را به دست کودکتان بدهید، او به درستی غذا نخورده و مواد غذایی را به اطرافش پرتاب کند. با این حال، توصیه متخصصان تغذیه کودکان به شما این است که نگران نباشید! اکنون زمان آن رسیده که به کودک خود اعتماد کنید.
بیایید مراحل غذا خوردن کودک با قاشق و تغذیه مستقل کودک به روش پاسخگو را با هم به صورت گام به گام مرور کنیم.
1. اطمینان حاصل کنید که کودک به راحتی روی صندلی و در محیطی بدون حواس‌پرتی بنشیند. سپس، در کنار کودک بنشینید تا در سطح چشم او و با زاویه‌ای قرار بگیرید که بتواند شما را ببیند.
2. یک قاشق مخصوص کودک را با مقدار کمی پوره پر کنید، سپس قاشق را چند سانتی‌متر دورتر از دهان کودک نگه دارید.
3. هنگامی که کودک شما قاشق را در مقابل صورت خود دید، صبر کنید تا به سمت قاشق به جلو خم شود، دهانش را باز کند و لب‌های خود را دور قاشق بپیچد.
4. هنگامی که قاشق در دهان کودکتان قرار گرفت، منتظر بمانید تا کودک شما اولین حرکت را انجام بدهد! قاشق را ثابت نگه دارید و آن را به صورت افقی در حالی که لب‌های کودک به دور آن پیچیده شده، نگه دارید. صبر کنید تا کودک شما حرکت خارج کردن غذا از قاشق را آغاز کند.
5. پس از اینکه کودکتان غذا را به دهانش هدایت کرد، قاشق را از دهانش بیرون بیاورید و در همان حالت افقی نگه دارید.
اشتباهات رایج در غذا خوردن کودک با قاشق
در حالی که برخی از نوزادان مشتاق هستند که بلافاصله با قاشق غذا بخورند، برخی دیگر ممکن است کمی مردد باشند و این طبیعی است. تغییر از خوردن شیر به عنوان تنها منبع تغذیه زندگی برای کودک به خوردن مواد جامد و آشنا شدن با طعم‌ها و بافت‌های جدید می‌تواند یک تغییر بزرگ و اساسی در زندگی کودک شما باشد. اما با گذشت زمان، قرار گرفتن در معرض تمرین و تداوم آن، کودک کم‌کم به غذا خوردن مستقل با قاشق عادت خواهد کرد. در این مسیر، بسیار لازم است که به عنوان والدین یا سرپرستان کودک، حامی او بوده و هیچ نوع فشار اضافی را به او تحمیل نکنید و البته از باورهای غلط برای تغذیه کودک دوری کنید.
در این بخش، از اشتباهات رایج در غذا خوردن کودک با قاشق صحبت می‌کنیم. سعی کنید این اشتباهات را انجام نداده و در مسیر غذا خوردن کودک خود اختلال ایجاد نکنید و در کل از روش‌های درست تغذیه کودک مثلا روش BLW استفاده کنید و بعد به مرور تغذیه کودک با قاشق را به روش اصولی پیش ببرید.
1. به زور غذا دادن به کودک
می‌دانیم که احساس اینکه کودک شما به اندازه کافی غذا نمی‌خورد، می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد. اما متخصصان تغذیه اطفال هرگز توصیه نمی‌کنند که به کودک خود به اجبار غذا بدهید. تغذیه اجباری می‌تواند یک باور منفی در مورد غذا ایجاد کند.
2. فریب دادن یا پرت کردن حواس کودک
اگرچه ممکن است در نگاه اول مسئله مهمی به نظر نرسد، اما پرت کردن حواس کودک به سمت دیگر و سپس گذاشتن قاشق در دهان او در زمانی که انتظارش را ندارد، بسیار خطرناک است و می‌تواند خطر خفگی را در کودک افزایش دهد. این رفتار هم همچون تغذیه اجباری، می‌تواند ارتباط منفی با غذا ایجاد کند.
به همین دلیل، متخصصان تغذیه اطفال توصیه می‌کنند که همیشه منتظر بمانید تا کودک شما شروع به گذاشتن غذا در دهان خود کند تا از نظر جسمی و ذهنی برای آن آماده باشد و بتواند با خیال راحت آن را ببلعد.
3. کشیدن قاشق به سمت بالا
یک روش معمول برای بسیاری از والدین این است که قاشق را به سمت بالا و بیرون، یعنی به سمت سقف دهان کودک خود بکشند تا پوره را از قاشق خارج کنند. با این حال، این رفتار در واقع نوعی غذا دادن به زور است.
این برخلاف اصل تغذیه پاسخگو است که اجازه می‌دهد کودک شما رهبری غذا خوردن خود را به عهده بگیرد. به یاد داشته باشید که کودک شما باید بتواند شخصا غذا را از قاشق خارج کرده و به سمت دهانش هدایت کند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی دهان خود را توسعه داده و تمرین کنند.
همچنین کشیدن قاشق به سمت بالا می‌تواند احتمال پریدن غذا به گلوی کودک و حتی خفگی را در او افزایش دهد.
4. پاک کردن دهان کودک با قاشق
غذا دادن با قاشق به ویژه در روزهای اول می‌تواند بسیار کثیف‌کننده باشد. کودکان سرشان را با حرکات ناگهانی به اطراف تکان می‌دهند و همین باعث می‌شود که غذا از قاشق خارج شده و دور دهان و روی صورتشان بریزد. با این حال، توصیه می‌کنیم از وسوسه استفاده از قاشق برای پاک کردن غذای اضافی از روی صورت کودک خود اجتناب کنید.
اجازه دادن به کودک برای احساس بافت غذاهای مختلف روی پوست خود می‌تواند به لحاظ حسی واقعا مفید باشد. این نوع قرار گرفتن در معرض غذا می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا خود را برای تجربه خوردن غذاها و بافت‌های مختلف غذایی در طول سفر تغذیه خود آماده کنند.
سعی کنید از آشفتگی کودکتان در یادگیری نحوه غذا خوردن استقبال کنید. فراموش نکنید که این مرحله از غذا خوردن، برای همیشه ادامه نخواهد داشت!
5. پر کردن بیش از حد قاشق
ممکن است وسوسه بشوید که قاشق را تا حد ممکن از غذا پر کنید تا کودکتان با یک بار باز کردن دهانش، حجم غذای بیشتری را دریافت کند. با این حال، پر کردن بیش از حد قاشق می‌تواند برای کودک شما طاقت‌فرسا باشد. بهتر است از مقادیر کم شروع کنید و هر بار فقط کمی از غذا را داخل قاشق بریزید تا کودک بتواند لقمه‌ای بخورد که در دهان کوچکش قابل کنترل‌تر باشد.
6. غذا دادن خیلی سریع به کودک
اشتباهی که بسیاری از والدین مرتکب می‌شوند، این است که خیلی سریع به کودکشان با قاشق غذا می‌دهند. بسیار مهم است که این روند را تحت هدایت کودک نگه دارید و با سرعت کودک پیش بروید.
اشکالی ندارد که قاشق را با همان سرعتی که دوست دارید، دوباره از غذا پر کنید؛ اما هیچ گاه به کودکتان برای زودتر قورت دادن غذا و خالی کردن دهانش فشار نیاورید.
اجازه دادن به کودکتان برای غذا خوردن با سرعت خودش می‌تواند به او کمک کند تا این فرصت را پیدا کند که مراحل جویدن غذا را در دهان خود انجام دهد و آن را با خیال راحت ببلعد.
7. غذا خوردن با قاشق برای طولانی مدت
تا اینجای مقاله تاکید کردیم که غذا خوردن کودک با قاشق می‌تواند اولین قدم عالی برای معرفی غذاهای جامد به کودک شما باشد و تا زمانی که به درستی و به روشی پاسخگو انجام شود، به هیچ عنوان مضر نیست.
با این حال، متخصصان بر این عقیده هستند که غذا دادن طولانی مدت با قاشق تاثیر منفی دارد. از آنجایی که غذا دادن با قاشق بیشتر برای پوره‌ها و دیگر بافت‌های نرم غذایی استفاده می‌شود، مشکل ماندن بیش از اندازه در مرحله غذا دادن با قاشق این است که معرفی بافت‌های چالش برانگیزتر و فینگر فودها به تأخیر می‌افتد.
تحقیقات نشان می‌دهد که تاخیر در معرفی بافت‌های غذایی توده‌دار در سنین 9 ماهگی، با تمایلات غذایی سخت‌گیرانه‌تر در اواخر دوران کودکی مرتبط است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می‌کند که نوزادان به تدریج از بافت‌های ساده‌تر به بافت‌های چالش‌برانگیزتر پیشرفت کنند و تا زمانی که به سن 12 ماهگی می‌رسند، غذاهایی مشترک با وعده‌های غذایی دیگر اعضای خانواده به آن‌ها ارائه شود. با این حال، در حالی که این روند باید تا 12 ماهگی اتفاق بیفتد، مهم است که این پیشرفت را خیلی قبل از آن شروع کنید تا به کودک خود فرصت بدهید تا یاد بگیرد که چگونه این غذاها را دوست داشته باشد و بپذیرد.
توصیه می‌کنیم کودک خود را حداکثر تا سن 9 ماهگی با طیف وسیعی از غذاها و بافت‌های غذایی آشنا کنید. به این دلیل که یک دوره حساس بین 6 تا 9 ماهگی وجود دارد که در آن نوزادان تمایل به یادگیری نحوه غذا خوردن و پذیرش غذاهای جدید دارند. فرصت دادن به نوزادان برای تمرین با بافت‌های چالش‌برانگیز غذایی، به آن‌ها اجازه می‌دهد تا 9 ماهگی مهارت‌های خود را توسعه بدهند. این بدان معناست که آن‌ها تا زمانی که به 12 ماهگی برسند، از وابستگی به شیر مادر یا شیر خشک عبور کرده و به غذا به عنوان منبع اصلی تغذیه خود متکی می‌شوند.
بهترین غذاها برای غذا خوردن کودک با قاشق
در حالی که می‌توانید غذا دادن به کودک خود را با پوره‌های کاملا نرم شروع کنید، بهترین پوره‌ها برای تغذیه با قاشق، پوره‌های کمی غلیظ‌تر هستند. در واقع، در این مرحله می‌خواهیم که غذای مورد نظر به قاشق بچسبد تا اگر کودک شما قاشق را با دهان یا دستش انداخت، غذای مورد نظر فورا به زمین چکه نکند.
چند نمونه از غذاهایی که می‌توانید برای تغذیه با قاشق به کودک خود بدهید، عبارتند از:
- ماست پروبیوتیک پرچرب مخصوص کودکان ماجان
- زرده تخم مرغ آب‌پز شده و له شده
- سالاد تن ماهی
- بلغور جو دو سر
- حبوبات له شده
- گوشت چرخ کرده
تغذیه پاسخگو: کلید موفقیت در آموزش غذا خوردن به کودک با قاشق
آموزش غذا خوردن به کودکان یکی از مراحل مهم در رشد آن‌ها است و همان‌طور که در این مقاله خواندید تغذیه پاسخگو روشی است که به کودک اجازه می‌دهد تا در فرآیند غذا خوردن نقش فعال داشته باشد. به جای اینکه به زور به کودک غذا بدهید، باید به علائم گرسنگی و سیری او توجه کنید و بر اساس آن‌ها عمل کنید و غذا خوردن کودک با قاشق را امری مهم تلقی کنید و نکات مهم مربوط به آن را همیشه در نظر داشته باشید.
با رعایت این نکات، می‌توانید یک تجربه لذت‌بخش از غذا خوردن را برای کودک خود فراهم کنید و به او کمک کنید تا یک رابطه سالم با غذا برقرار کند.
