حساسیت به پروتئین شیر گاوی چیست؟
حساسیت به پروتئین شیر گاوی (CMPA یا Cow’s Milk Protein Allergy) یکی از شایع‌ترین حساسیت‌های غذایی در نوزادان است. این حساسیت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به شکل غیرطبیعی به پروتئین موجود در شیر گاو فرآورده‌های آن واکنش نشان می‌دهد.
پاسخ با واسطه ایمونوگلوبولین E (IgE) منجر به شروع سریع نشانه های آلرژیک می شود، از این رو نحوه واکنش به به این حساسیت، به 2 نوع مشخص می‌شود: واکنش فوری (IgE-mediated) که علائم در عرض ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت پس از مصرف ظاهر می‌شوند و واکنش تاخیری (non-IgE-mediated) که علائم بین چند ساعت تا چند روز بعد بروز می‌کنند.
IgE یک آنتی بادی در بدن است که در واکنش‌های آلرژیک نقش دارد و می‌تواند موجب کهیر، خارش پوستی، خس‌خس سینه و آبریزش بینی شود.
حساسیت به پروتئین شیر گاوی چقدر شایع است و چه کسانی در معرض خطر ابتلا به آن هستند؟
حساسیت به پروتئین شیر گاوی در حدود ۲ تا ۳ درصد نوزادان زیر یک سال دیده می‌شود و با افزایش سن، احتمال بروز آن کاهش می‌یابد. در کودکان بالای ۶ سال، این میزان کمتر از ۱ درصد است بنابراین باید به تغذیه مناسب کودک بالای یک سال اهمیت بیشتری داد.
اصلی‌ترین عواملی که در خطر ابتلا به این حساسیت نقش دارند، شامل سابقه خانوادگی آلرژی مانند آسم، اگزما یا وجود سایر آلرژی‌های غذایی و فصلی در خانواده است.
علائم و نشانه‌های حساسیت به پروتئین شیر گاوی
علائم و نشانه‌های CMPA بسیار متنوع هستند. معمولاً این علائم در هفته اولی که شیر گاو وارد رژیم غذایی کودک می‌شود، بروز می‌کنند. کودکی که به پروتئین شیر گاو واکنش فوری نشان می‌دهد، ممکن است علائمی مانند استفراغ، اسهال، وجود مخاط و یا خون در مدفوع، درد شکم و کولیک طولانی مدت را تجربه کند.
برخی کودکان ممکن است علائم پوستی مثل کهیر و اگزما، و برخی دیگر علائم تنفسی همچون خس‌خس سینه، آبریزش بینی، تورم صورت یا مشکل در تنفس داشته باشند.
تفاوت میان حساسیت به پروتئین شیر گاوی و عدم تحمل لاکتوز
حساسیت به شیر گاوی (CMPA) یک واکنش سیستم ایمنی است که در آن بدن پروتئین موجود در شیر گاو را به عنوان یک عامل مضر شناسایی می‌کند، در حالی‌که عدم تحمل لاکتوز به‌دلیل فقدان آنزیم لاکتاز در بدن رخ می‌دهد و امکان هضم قند لاکتوز را نمی‌دهد.
CMPA معمولاً در نوزادان زیر یک‌سال دیده می‌شود و می‌تواند علائم پوستی، گوارشی و تنفسی ایجاد کند، اما عدم تحمل لاکتوز بیشتر در کودکان بالای ۵ سال یا بزرگسالان شایع است و علائم آن محدود به مشکلات گوارشی مانند نفخ، درد شکم و اسهال است. این دو وضعیت در ریشه و شدت و راه درمان کاملاً متفاوت هستند.
حساسیت به شیر گاو چگونه تشخیص داده شده می‌شود؟
اگر کودک شما تمایلی به غذا خوردن ندارد و علائم دیگری مانند خستگی یا بی‌حالی، تب، استفراغ یا اسهال شدید، کاهش وزن کودک و خون در مدفوع را تجربه می‌کند، باید در اولین فرصت به یک پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی، مهم‌ترین راه‌ها برای تشخیص حساسیت به پروتئین شیر گاوی هستند. توضیح دادن علائمی که کودک شما تجربه می‌کند، به پزشک در تشخیص این وضعیت بسیار کمک می‌کند. همچنین وجود سابقه خانوادگی آلرژی، آسم یا اگزما می‌تواند با ابتلا به این حساسیت در کودک شما مرتبط باشد.
بررسی خون در مدفوع می‌تواند در تشخیص این اختلال در نوزادانی که مشکوک به این حساسیت هستند، کمک کند. البته آزمایش خون و آزمایش آلرژی پوستی در تشخیص حسیاسیت‌های با واکنش تأخیری چندان مفید نیستند.
بهترین آزمایش حساسیت به پروتئین گاوی، امتحان کردن غذاهای مختلف تحت نظارت پزشکی است. در این آزمایش، کودک شما دوزهای افزایشی شیر را دریافت می‌کند و توسط کادر پزشکی نظارت می‌شود. با این حال، انجام این آزمایش ممکن است دشوار باشد، چون واکنش‌ها معمولاً تأخیری هستند.
درمان حساسیت به پروتئین شیر گاوی
درمان حساسیت به پروتئین گاوی شامل حذف پروتئین شیر گاو از رژیم غذایی کودک شما (رژیم حذفی) است. رژیم‌های حذفی معمولاً با شیر خشک‌هایی آغاز می‌شوند که پروتئین‌های آن‌ها به شکل شکسته (شیر خشک‌های هیدرولیز شده) درآمده‌اند و معمولاً به راحتی هضم می‌شوند، بدون اینکه واکنش ایمنی به همراه داشته باشند.
این شیر خشک‌ها در حدود ۹۰ درصد از کودکان مبتلا به حساسیت به پروتئین شیر گاوی موثر هستند. اما در برخی از کودکان، لازم است از شیر خشک‌هایی استفاده شود که حاوی آمینو اسیدهای آزاد هستند.
در موارد حساسیت با واکنش فوری که باعث آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک شدید همراه با تورم، کهیر، کاهش فشار خون و در موارد شدیدتر شوک) می‌شود، استفاده از دارویی به نام اپی‌نفرین ضروری است. بیماران مبتلا به آنافیلاکسی باید حتی در صورت برطرف شدن ظاهری علائم پس از دریافت اپی‌نفرین، در بخش اورژانس بیمارستان تحت ارزیابی و نظارت قرار بگیرند، زیرا احتمال وقوع موج دوم علائم پس از از بین رفتن اثر اپی‌نفرین وجود دارد.
هیچ گاه به صورت سرخود اقدام به دادن این داروها به کودک نکرده و حتما تشخیص و درمان علائم این حساسیت در نوزاد را به پزشک کودک خود واگذار کنید.
در نوزادان شیرخوار مبتلا به این حساسیت، اگر مادر به شیردهی ادامه می‌دهد، باید به دقت رژیم غذایی خود را تحت نظر قرار دهد. مادر شیرده باید تمام لبنیات و در برخی موارد سویا را از رژیم غذایی خود حذف کند، زیرا پروتئین‌های موجود در شیر گاو و سویا ممکن است از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شده و باعث بروز علائم حساسیت در کودک شوند.
علاوه بر این، مشورت با یک متخصص تغذیه یا پزشک برای تنظیم رژیم غذایی مادرانی که نوزادشان به پروتئین گاوی حساسیت دارد و اطمینان از دریافت تمامی مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت مادر و نوزاد، ضروری است.
حساسیت به پروتئین گاوی تا چه زمانی ادامه دارد؟
حدود ۵۰ درصد کودکان مبتلا تا یک‌سالگی و بیش از ۷۵ درصد تا سه‌سالگی، تحمل پروتئین شیر گاو را پیدا می‌کنند. این میزان تا ۶ سالگی به حدود ۹۰ درصد می‌رسد و کلیه علائم حساسیت به پروتئین موجود در شیر گاو، برطرف می‌شود و دیگر هیچ علائمی نخواهند داشت.
منابع:
https://gikids.org/digestive-topics/cows-milk-protein-allergy
https://cps.ca/en/documents/position/cows-milk-protein-allergy
