تغذیه با شیر مادر
شیر مادر مفید‌ترین و سالم‌ترین منبع تغذیه برای نوزاد، حاوی تمام مواد غذایی مورد نیاز برای رشد و تقویت سیستم ایمنی بدن اوست. در واقع شیر مادر هدیه‌ای ارزشمند از مادر به فرزند است که به نوزاد آرامش می‌دهد و سلامت روانی او را تامین میکند. به عبارتی شیردهی طبیعی، پایه‌ای محکم برای زندگی سالم در دوران کودکی و بعد از آن را فراهم میکند.
فواید تغذیه با شیر مادر
اگرچه انتخاب بین شیر طبیعی و شیر خشک موضوعی کاملا شخصی و حق طبیعی مادر است، اما بهتر است مادر قبل از تصمیم‌گیری در این مورد، با مزایای تغذیه با شیر طبیعی آشنا شود تا بتواند آگاهانه‌تر تصمیم‌گیری کند. به طور کلی می‌توان فواید اصلی شیر مادر برای نوزاد را به موارد زیر خلاصه کرد:
- جلوگیری از ابتلای نوزاد به انواع بیماری‌ها: شیر مادر غنی از آنتی‌بادی‌ها و سلاحی قوی برای مقابله با انواع ویروس و باکتری است. تغذیه با شیر مادر، سیستم ایمنی بدن نوزاد را در مقابل بیماری‌های دستگاه تنفسی، ویروس‌های معده، اسهال، عفونت گوش، مننژیت و… مقاوم میکند. همچنین شیر مادر از بروز برخی بیماری‌ها در بزرگسالی مانند کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی و عروقی، التهاب روده، انواع دیابت و… جلوگیری میکند.
- مقاومت در برابر حساسیت غذایی: شیر مادر حاوی ماده ایمونوگلوبولین ترشحی A است که با ایجاد لایه‌ای حفاظتی روی بافت روده، از واکنش‌های آلرژیک به مواد غذایی جلوگیری میکند.
- تقویت رشد ذهنی: تغذیه به صورت کامل با شیر مادر به رشد ذهنی و تقویت هوش کودک کمک میکند.
- جلوگیری از چاقی کودک: بر اساس سازمان یونیسف، تحقیقات انجام شده در 16 کشور اروپایی نشان می‌دهد که تغذیه نوزاد با شیر مادر، احتمال بروز چاق شدن کودک را تا حدود 25 درصد کاهش می‌دهد.
تغذیه با شیر مادر در نوزادان نارس
شیر مادر برای نوزادان نارس بهترین منبع تغذیه است. نوزاد نارس به انرژی، پروتئین، سدیم، کلسیم، فسفر، آهن و ویتامین‌های بیشتری نسبت به نوزاد عادی نیاز دارد و جذب چربی‌ها در بدن او کامل انجام نمی‌شود. بنابراین شیر مادر برای تغذیه کودک نارس بهترین گزینه است. به عبارتی شیر مادری که فرزند او قبل از 37 هفتگی متولد می‌شود، مقدار پروتئین، آهن، شاخصه‌های ایمن‌بخش بیشتری نسبت به نوزاد رسیده دارد و برای تغذیه نوزاد نارس مناسب‌تر است.
تغذیه با شیر مادر تا کی؟
سازمان بهداشت جهانی (WHO) تغذیه انحصاری با شیر مادر را برای حداقل 6 ماه توصیه میکند. «انحصاری» به معنای فقط تغذیه با شیر مادر، بدون آب یا هر مایع یا جامد دیگری است. البته استفاده از داروها، ویتامین‌ها و مواد معدنی منعی ندارد. معمولا توصیه می‌شود که در 6 ماهگی، در کنار ادامه شیردهی طبیعی، تا 2 سال یا تا زمانی که مادر و کودک از آن لذت می‌برند، غذاهای کمکی (جامد) هم استفاده شود و البته به منظور تشخیص حساسیت نوزادان به مواد غذایی، توصیه می‌شود غذاهای جامد به کودک، یکی یکی معرفی شود.
آیا شیردهی طولانی مدت مضر است؟
اصطلاح «شیردهی طولانی مدت» در کشور و فرهنگ‌های مختلف تعریف متفاوتی دارد. در حالی که بسیاری از افراد بر این باورند که شیردهی طبیعی بیش از حداقل زمان توصیه‌شده مضر است، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) اظهار میکند که حدود 36 درصد از نوزادان پس از یک سالگی همچنان از شیر مادر تغذیه می‌کنند. همچنین بر اساس این منبع معتبر جهانی، منبع اصلی تغذیه حدود 15 درصد از کودکان در 18 ماهگی هم همچنان شیر مادر است.
اکثر سازمان‌های بهداشتی بزرگ توصیه می‌کنند که نوزاد حداقل تا 12 ماه بعد از تولد باید از شیر مادر تغذیه کند اما بسیاری از متخصصان بهداشت حتی بیشتر از این مدت زمان را توصیه می‌کنند. آنچه سازمان‌های پزشکی بزرگ درباره شیردهی طولانی مدت بیان می‌کنند، به شرح زیر است:
- آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه میکند که نوزادان در 6 ماه اول به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه شوند و در حدود 6 ماهگی به تدریج از غذاهای کمکی در رژیم غذایی‌شان استفاده شود. این سازمان همچنین از تداوم شیردهی تا 2 سالگی (یا مدت زمان بیشتر) حمایت میکند.
- سازمان بهداشت جهانی (WHO) تغذیه انحصاری با شیر مادر را برای 6 ماه اول تا 2 سالگی و بعد از آن توصیه میکند.
- مانند AAP و WHO، آکادمی پزشکان خانواده آمریکا (AAFP) شیردهی برای حداقل یک سال را توصیه میکند و اظهار دارد که مشکلی برای سلامت مادران و نوزادان «زمانی که شیردهی حداقل برای 2 سال ادامه داشته باشد» پیش نمی‌آید.
برخی ادعا می‌کنند که تغذیه با شیر مادر بعد از 2 سالگی برای رشد یا سلامت روانی کودک مضر است. آنها ادعا می‌کنند که شیردهی طولانی مدت کودک را به مادر وابسته میکند؛ با این حال آکادمی پزشکان خانواده آمریکا (AAFP) بیان می کند، «هیچ مدرکی دال بر مضر بودن شیردهی طولانی مدت برای والدین یا کودک وجود ندارد.» و بنابراین بهتر است رفته رفته در اواخر یک‌سالگی مراحل گرفتن از شیر کودک آغاز شود تا در نهایت در 2 سالگی یا اوایل آن شیردهی کامل قطع شود.
فواید شیردهی برای مادران
مزایای شیردهی فقط مخصوص نوزادان نیست. متخصصان پیشنهاد می‌کنند که در صورت عدم وجود مشکل، شیردهی طبیعی برای مادر هم مفید است. از فواید شیردهی برای مادران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با شیردهی، مادر مقدار کالری بیشتری می‌سوزاند و به او در کاهش اضافه وزن پس از بارداری کمک میکند.
- ترشح هورمونی به نام اکسی‌توسین که هنگام شیردهی ترشح می‌شود، به مادر احساس آرامش می‌بخشد و کمک میکند تا ارتباط عاطفی قوی‌تری با فرزند خود داشته باشد.
- شیردهی با سینه، به روند تدریجی کوچک‌تر شدن رحم بعد از زایمان کمک میکند.
- شیردهی همچنین خطر ابتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان، پوکی استخوان، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد.
اهمیت تغدیه مادر در دوران شیردهی
تغذیه مناسب مادر در دوران شیردهی، علاوه بر حفظ سلامتی او به تامین مواد مغذی مورد نیاز در شیر برای کودک هم کمک میکند. انرژی، پروتئین‌ها و مواد مغذی موجود در شیر انسان از مواد غذایی و همچنین ذخایر بدن مادر تامین می‌شود بنابراین زنان شیردهی که مواد مغذی کافی را از منابع غذایی دریافت نمی‌کنند، ممکن است در معرض کمبود برخی از مواد معدنی و ویتامین‌های ضرروی قرار گیرند. رژیم غذایی در این دوره آن‌قدر حیاتی است که مشاوره با یک متخصص تغذیه به شدت توصیه می‌شود.
مادر شیرده به چه میزان کالری نیاز دارد؟
شیردهی به کالری اضافی نیاز دارد. اگر مادری اضافه وزن دارد، به طور طبیعی برای شیردهی سوزانده می‌شود. در صورت عدم اضافه وزن اما نیاز است تا مادر 500-600 کالری بیشتر را مصرف کند. بعد از این‌که کودک در 6 ماهگی شروع به خوردن غذاهای کمکی کرد، مادر می‌تواند میزان کالری دریافتی خود را کاهش دهد.
باید‌ها و نباید‌های تغذیه‌ای در دوران شیردهی مادر
مادران در دوران شیردهی به رژیم غذایی خود بسیار حساس هستند. آنها دائما فکر می‌کنند که برای جلوگیری از مشکلات گوارشی یا حسایت نوزادشان، چه غذاهایی را مصرف نکنند یا برای داشتن شیری با کیفیت بهتر، روزانه باید چه مواد غذایی را مصرف کنند. برای بهبود کیفیت شیر مادر، متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که مادران از قواعد زیر در رژیم غذایی خود استفاده کنند:
- مصرف روزانه 2 تا 3 بار از غذاهای پروتئینی: مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات، لوبیا، آجیل و دانه‌ها
- مصرف انواع سبزیجات: سبزیجات با برگ‌های سبز تیره و زرد
- میوه‌جات: سیب، انار، زرد‌آلو
- لبنیات: شیر، ماست
- نوشیدن آب آشامیدنی کافی
- غلات کامل: نان سبوس‌دار، پاستا، غلات و بلغور جو
کودک ممکن است به هر غذایی که مادر میل میکند، حساسیت نشان دهد اما به طور معمول مصرف مواد غذایی زیر توصیه نمی‌شود:
- کافئین: یکی از عواملی که بر میزان خواب نوزاد تاثیر می‌گذارد، مصرف کافئین توسط مادر است. نوزادهای تازه متولد شده نسبت به کافئین حساس‌تر هستند.
- شکلات
- الکل
- تخم‌مرغ
- مرکبات
- سویا و گندم
- لبنیاتی مانند پنیر و خامه
شیر ماجان محصولی مغذی برای زنان شیرده
امروزه شرکت‌های معتبری در تلاشند تا محصولاتی سالم و خاص برای نوزادان و مادران شیرده تهیه کنند؛ در ایران می‌توان به برند ماجان به عنوان یکی از حرفه‌ای‌ترین برندهای تولید‌کننده محصولات غذایی سالم اشاره کرد. ماجان علاوه بر تولید محصولات غذایی مناسب کودک و نوزاد، محصولی با عنوان شیر مادران تولید کرده است که خواص تغذیه‌ای فراونی برای مادران شیرده و بادار دارد.
فواید شیر مادران ماجان برای مادران
محصول شیر مادران ماجان، به عنوان منبعی غنی از انواع ویتامین‌های ضروری برای سلامت و رفاه مادران، ارائه می‌شود. با ترکیب مواد غذایی بهینه، این محصول از ویتامین‌هایی چون A، C، D و سایر موادمغذی مهم دیگر غنی می‌شود. شیر مادران ماجان، با تامین انواع ویتامین‌ها و مواد مغذی حیاتی، نقش بسیار مهمی در تامین ویتامین‌های مورد نیاز زنان در دوران شیردهی دارد.
جمع‌بندی
شیر مادر تمام مواد مغذی لازم برای رشد نوزادان را به نسبت مناسب تامین و در برابر آلرژی، بیماری‌هایی مانند دیابت و سرطان و افزایش وزن از کودک محافظت می کند. تغذیه با شیر مادر زمانی که نوزادی نارس متولد می‌شود، اهمیت بیشتری پیدا میکند. شیردهی با شیر مادر، علاوه بر تضمین سلامتی جسمی، پیوند عاطفی قوی میان مادر و فرزند ایجاد میکند.
چرا اولین شیردهی اینقدر مهم است؟
شروع زودهنگام شیردهی، در عرض یک ساعت پس از تولد، نوزاد را از ابتلا به عفونت محافظت میکند و مرگ و میر نوزادان را کاهش می‌دهد. از طرف دیگر پیوند عاطفی مادر و نوزاد را تسهیل میکند و تاثیر مثبتی بر طول مدت شیردهی انحصاری دارد.
چه مدت شیردهی مهم است؟
سازمان جهانی بهداشت توصیه میکند که همه نوزادان به مدت 6 ماه منحصرا با شیر مادر تغذیه شوند، سپس پس از 6 ماهگی به تدریج با غذاهای مناسب آشنا شوند در حالی که به مدت 2 سال یا بیشتر به شیر مادر ادامه می‌دهند. قطع شیردهی را از شیر گرفتن می‌گویند. این به شما و کودکتان بستگی دارد که زمان مناسب را تعیین کنید.
مزایای شیردهی طولانی‌تر چیست؟
شیردهی به مدت 12 ماه یا بیشتر خطر ابتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان، آرتریت روماتوئید، فشار خون بالا، بیماری قلبی و دیابت را کاهش می‌دهد.
از چه سنی باید شیردهی را قطع کرد؟
آکادمی اطفال آمریکا و سازمان بهداشت جهانی هم تغذیه انحصاری با شیر مادر را برای حدود 6 ماه اول با ادامه شیردهی همراه با غذاهای مکمل مناسب تا 2 سال یا بیشتر توصیه می کنند.
چرا پزشکان شیردهی طبیعی را توصیه می‌کنند؟
در مقایسه با شیر خشک، مواد مغذی موجود در شیر مادر مانند کربوهیدرات و پروتئین توسط نوزاد بهتر می‌شود. شیر مادر دارای مواد مغذی مفیدی است که برای رشد مغز و رشد سیستم عصبی کودک شما بهترین ماده غذایی ممکن است.
مزایای عاطفی شیردهی چیست؟
مزایای روانی شیردهی گسترده و عمیق است. تعامل هورمون‌ها که توسط اکسی‌توسین و پرولاکتین تسهیل می‌شود، پیوند مادری قوی را ایجاد میکند، خطر افسردگی و اضطراب پس از زایمان را کاهش می‌دهد و اعتماد به نفس مادر را افزایش می‌دهد.
آیا شیردهی برای رشد مغز مفید است؟
شیر مادر بهترین تغذیه ممکن را برای نوزادان فراهم میکند و همزمان موجب بهبود رشد مغز می‌شود. تحقیقات نشان داده شده است که تغذیه با شیر مادر عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشد و با پیشرفت تحصیلی در آینده مرتبط است.
چرا نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، بیشتر گریه می‌کنند؟
به گفته متخصصان، مادران باید به این نکته توجه کنند که اگر نوزادشان با شیر مادر تغذیه شود، طبیعی است که بیشتر گریه کند. اگرچه کودکانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند ممکن است احساس رضایت بیشتری داشته باشند و راحت‌تر آرام شوند، اما شیر مادر همچنان بهترین منبع غذایی برای نوزاد است.