چرا باید برای شروع غذای جامد تا 6 ماهگی کودک صبر کنم؟
به احتمال زیاد، کودک شما از بدو تولد با شیر مادر یا شیر خشک، رشد خوبی داشته است. در 6 ماهگی، شیر مادر و شیر خشک همچنان باید غذای اصلی کودک شما باشد، اما اکنون زمان آن رسیده که غذاهای جامد را هم به تغذیه هر روز او اضافه کنید. چون شیر مادر یا شیر خشک دیگر به طور کامل نیازهای کودک را بر طرف نمی‌کنند و غذاهای جامد، مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و تکامل سالم فرزند شما را فراهم می‌کنند.
موارد زیر نشانه‌هایی هستند که به شما می‌گویند کودک شما برای مصرف غذاهای جامد آماده است و باید برای برنامه غذایی کودکتان خود را آماده کنید:
- با کمک بسیار کمی می‌نشیند.
- سرش را بالا می‌گیرد.
- هنگام دادن غذا دهانش را باز می‌کند.
- سرش را برای امتناع از غذا می‌چرخاند.
به یاد داشته باشید که اگر نوزاد شما نارس به دنیا آمده است، در مورد زمان معرفی غذاهای جامد به نوزاد خود با پزشک اطفال او مشورت کنید.
به کودک خود در غذا خوردن کمک کنید
یکی از نکاتی که باید برای برنامه غذایی کودک خود به آن توجه کنید این است که در حین غذا خوردن کودک مراقب باشید او در بهترین موقعیت ممکن باشد، پس نشانه‌های زیر را بررسی کرده و نیازهای او را فراهم کنید.
1. مطمئن شوید که کودک در زمان صرف غذا در حالت نشسته است. بهترین کار، نشستن روی صندلی مخصوص کودک است.
2. کودک خود را در برنامه غذایی خانواده مشارکت بدهید. غذا خوردن، یک رفتار اجتماعی است و کودکان تمایل دارند که در این زمینه، نزدیکان خود را الگو قرار بدهند. در نتیجه در حضور دیگر اعضای خانواده و زمانی که آن‌ها در حال غذا خوردن هستند، به کودک غذا بدهید.
3. هنگام غذا خوردن در کنار کودک خود بمانید. در حین غذا خوردن آرام صحبت کرده و او را تشویق کنید.
همچین با استفاده از این روش‌ها، اجازه بدهید تا کودکتان در خوردن غذا پیش‌قدم شود:
1. قبل از اینکه به او غذا بدهید، اجازه دهید دهانش را باز کند.
2. کودکان در ماه‌های اولیه زندگی خود، از طریق لمس کردن با جهان بیرون ارتباط برقرار کرده و چیزهای مختلف را می‌شناسند. در نتیجه، اجازه بدهید کودک غذای خود را در ظرف، قاشق یا سینی لمس کند.
3. به محض اینکه نشانه‌های استقلال و ابراز علاقه کودک به غذا خوردن را دیدید، به او اجازه بدهید که خودش غذا بخورد.
4. به نوزاد با سرعتی که با آن راحت است غذا بدهید. سعی نکنید او را مجبور کنید که سریع‌تر یا کندتر از آنچه در توانش است، غذا بخورد.
5. هنگامی که کودک شما نشان داد که به اندازه کافی غذا خورده است، غذا دادن را متوقف کنید. کودک خود را مجبور نکنید که غذایش را به زور تمام کند. کودک زمانی که گرسنه است غذا می‌خورد و زمانی که سیر شد، دست از غذا خوردن می‌کشد. به یاد داشته باشید که اشتهای کودک می‌تواند روز به روز تغییر کند.
6. هنگام معرفی غذاهای جدید به کودک، صبور باشید. ممکن است 15 تا 20 بار طول بکشد تا کودک راضی شود یک غذای جدید را امتحان کند.
نشانه‌های گرسنگی در کودک
برای این که در فرایند تغذیه کودک خود اصولی و درست رفتار کنید، بهتر است نشانه‌های گرسنگی در کودک خود را هم بدانید:
- هنگام قرار گرفتن در صندلی مخصوص غذای کودک، هیجان‌زده شده و دهانش را باز و بسته می‌کند.
- دهانش را هنگام غذا دادن باز می‌کند.
- به جلو خم می‌شود و دستش را به سمت غذا می‌برد.
نشانه‌های سیر شدن کودک
علاوه بر اهمیت آشنایی با نشانه‌های گرسنه بودن کودک، آشنایی با نشانه‌های سیر شدن او هم اهمیت دارد:
- هنگام غذا دادن، دهانش را می‌بندد.
- غذا را برمی‌گرداند یا هل می‌دهد.
- برای بلند شدن از صندلی مخصوص خود گریه می‌کند.
بیشتر بخوانید: راهنمای مرحله به مرحله شروع غذای کمکی کودک
نکات مهم در تغذیه کودک و برنامه غذایی کودک
غذاها و بافت‌هایی را انتخاب کنید که متناسب با مهارت‌ها و سن کودک شما باشد. مهم است که بافت‌های مختلف غذایی را امتحان کنید. این به کودک کمک می‌کند تا جویدن، قورت دادن و لذت بردن از همان غذایی را که دیگر اعضای خانواده می‌خورند، بیاموزد.
یادتان باشد نوزادان برای خوردن غذاهای جامد، نیازی به داشتن دندان ندارند چون باید در این مرحله به او غذاهایی به شکل پوره و کاملا له‌شده بدهید.
می‌توانید غذای کودک خود را به صورت خانگی برای مصرف در چند وعده درست کرده و در فریزر نگهداری کنید.
اگر از غذای کودک ماجان استفاده می‌کنید، تاریخ انقضای روی بسته‌بندی محصول را بررسی کنید. از مصرف غذاها و خوراکی‌هایی که تاریخ انقضای آن‌ها گذشته است، خودداری کنید.
غذای باقی مانده کودک باید دور ریخته شود، زیرا میکروب‌ها می‌توانند غذا را فاسد کنند.
هنگام گرم کردن غذای خانگی کودک، آن را هم بزنید و امتحان کنید تا مطمئن شوید که خیلی داغ نیست و دهان کودک شما را نمی‌سوزاند.
غذا دادن به کودک را در اندازه‌های کم، با یک یا دو قاشق غذاخوری شروع کنید و به تدریج با توجه به اشتهای کودک افزایش بدهید. بگذارید کودک تصمیم بگیرد که چقدر غذا می‌خورد.
با یک وعده غذایی جامد در روز شروع کنید و به تدریج به سه وعده در روز و میان وعده افزایش دهید.
کودک شما نیازی به شکر، شیرین‌کننده‌ها یا نمک اضافه شده به غذا ندارد. در نتیجه، ذائقه او را دستکاری نکنید و اجازه بدهید تا به طعم واقعی مواد غذایی خو بگیرد.
هر بار فقط یک غذای جدید را امتحان کنید. قبل از امتحان کردن یک غذای جدید، حداقل دو روز صبر کنید. این به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید که آیا غذا باعث ایجاد واکنش آلرژیک در کودک شما می‌شود یا خیر. اگر کودک شما به غذا واکنش نشان داد، دادن آن ماده غذایی را به او متوقف کنید.
برخی از علائم احتمالی یک واکنش آلرژیک کودکان عبارتند از:
- جوش یا کهیر
- استفراغ
- اسهال
- درد معده
- مشکلات تنفسی
به یاد داشته باشید که رنگ یا قوام مدفوع کودک شما هم ممکن است با غذاهای جدید تغییر کند و این کاملا طبیعی است.
بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد شروع غذای کمکی کودک
ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز کودک
وقتی برای برنامه غذایی کودک خود برنامه‌ریزی می‌کنید، باید مصرف انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی را در تغذیه او بگنجانید. در اینجا اصلی‌ترین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز کودک را بررسی می‌کنیم.
ویتامین دی
ویتامین دی برای رشد استخوان‌ها مورد نیاز است. اکثر نوزادان، صرف نظر از فصل یا محل زندگی خود، از بدو تولد به مکمل ویتامین دی نیاز دارند. در حال حاضر، بیشتر متخصصان اطفال توصیه می‌کنند که همه نوزادان سالم که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، روزانه 400 واحد (IU) مکمل ویتامین دی مایع دریافت کنند.
در خصوص افزودن مکمل‌های ویتامین دی به رژیم غذایی کودک خود، با پزشک اطفال یا متخصص تغذیه او مشورت کنید.
اهمیت مصرف غذاهای غنی از آهن در برنامه غذایی کودک
در 6 ماهگی، کودک شما باید خوردن غذاهای جامد را با غذاهای غنی از آهن شروع کند. زیرا در این سن، ذخیره آهن مورد نیاز که کودک از دوران جنینی توسط مادر تامین کرده بود، رو به افول می‌گذارد. بنابراین وجود آهن کافی در برنامه غذایی کودک از اهمیت بالایی برخوردار است.
هنگام تغذیه کودک با غذاهای غنی از آهن، به این نکات توجه کنید:
1. هر بار یک غذای جدید غنی از آهن را به رژیم غذایی کودک اضافه کنید. گوشت گاو، بره، گوساله، مرغ، بوقلمون، ماهی، تخم مرغ، حبوبات (نخود، لوبیا، عدس) و غلات را امتحان کنید.
2. گوشت‌های فرآوری شده مانند ژامبون، بیکن، سالامی، بولونیا یا سوسیس انتخاب‌های خوبی نیستند، زیرا دارای نمک زیاد و ارزش تغذیه‌ای کم هستند.
3. تحقیقات جدید نشان می‌دهند که لازم نیست دادن ماهی، تخم مرغ یا هر چیز دیگری را به کودک خود به تاخیر بیندازید. برای کاهش یا جلوگیری از آلرژی نسبت به این غذاها، مصرف این غذاها را در طول دو سال اول با نظر پزشک اطفال در رژیم غذایی کودک خود بگنجانید.
چگونگی مصرف سبزیجات و میوه‌ها در برنامه غذایی کودک
بعد از اینکه کودک شما شروع به خوردن غذاهای غنی از آهن کرد، می‌توانید انواع سبزیجات و میوه‌ها را به وعده‌های غذایی او اضافه کنید.
برای تغذیه کودک با سبزیجات، این نکات را رعایت کنید:
- هر بار یک سبزی جدید را امتحان کنید.
- اجازه بدهید کودک طعم هر سبزی را یاد بگیرد.
- نمونه‌هایی از سبزیجاتی که باید به کودک خود بدهید، عبارتند از: کلم بروکلی پخته شده نرم، سیب زمینی، کدو حلوایی، نخود، لوبیا سبز و هویج.
برای تغذیه کودک با میوه‌ها، این نکات را رعایت کنید:
- هر بار یک میوه جدید را امتحان کنید.
- از میوه‌های نرم، رسیده، تازه، میوه‌های پخته یا میوه‌های کنسرو شده بدون شکر استفاده کنید. قبل از دادن میوه به کودک خود، از چنگال برای له کردن آن استفاده کنید.
- نمونه‌هایی از میوه‌هایی که باید به کودک خود بدهید، عبارتند از: موز، گلابی، هلو، آلو، آووکادو، توت فرنگی و دیگر .انواع توت‌ها (مثلا شاتوت و بلوبری)
بیشتر بخوانید: اهمیت فیبر در رژیم غذایی کودک شما
بافت‌های غذایی برای کودکان
برای کودک مهم است که از همان زمان شروع مصرف غذاهای جامد، به تدریج بافت‌های مختلف را امتحان کند. این به کودک کمک می‌کند تا جویدن، قورت دادن و لذت بردن از همان غذایی را که اعضای خانواده‌اش می‌خورند، یاد بگیرد. در نتیجه، هنگامی که کودک شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کند، غذاها و بافت‌هایی را انتخاب کنید که متناسب با مهارت و سن کودک شما باشد. اگر غذای سفت‌تر را خیلی دیر به کودک ارائه دهید، ممکن است کودکتان به سختی این غذاها را بپذیرد.
نوزادان هنگام یادگیری غذا خوردن، دهانشان را می‌بندند یا غذا را بیرون می‌ریزند. در ماه‌های اول خوردن غذاهای جامد، این اتفاق طبیعی است. اجازه دهید کودکتان در حین غذا خوردن، کاوش کرده و آشفتگی ایجاد کند. له کردن و بو کردن، بخشی از فرآیند یادگیری غذا خوردن کودک است. این باعث افزایش اعتماد به نفس و تمایل به امتحان کردن چیزهای جدید می‌شود. به یاد داشته باشید که یادگیری غذا خوردن، یک فرآیند تدریجی است و یک شبه اتفاق نمی‌افتد.
انواع بافت‌های غذایی برای سنین مختلف
6 ماهگی: غذاهای نرم و پوره شده
7 تا 8 ماهگی: غذاهای له شده با چنگال، ریز خرد شده و رنده شده
9 تا 12 ماهگی: غذاهای درشت خرد شده، مکعبی و فینگرفودها
غذاهای ممنوعه تا قبل از 1 سالگی
بسیار مهم است که کودک خود را در طول یک سال اول زندگی، با مواد غذایی مختلف و به ویژه میوه‌ها و سبزیجات آشنا کنید تا ذائقه آن‌ها به خوردن این غذاها عادت کند. با این حال، برخی از مواد غذایی هستند که باید تا پیش از یک سالگی، از دادن آن‌ها به کودک خود خودداری کنید.
این مواد غذایی عبارتند از:
- عسل (در کودکان زیر 1 سال، مصرف عسل ممکن است باعث بوتولیسم -نوعی مسمومیت غذایی- شود)
- آب نبات و شکلات
- نوشابه‌های گازدار، آب‌های گازدار، نوشیدنی‌های ورزشی، نوشیدنی‌های حاوی دانه و پالپ
- چای، قهوه، دمنوش‌های گیاهی
- نمک، ترشی، زیتون
- غذاهای کم چرب و رژیمی شیرین شده با جایگزین‌های شکر
- میان وعده‌های مضر مانند چیپس، چوب شور، پفک و سیب‌زمینی سرخ کرده
- کیک، کلوچه، مارشمالو، غلات با روکش شکر، ژله
- سس سالاد، سس مایونز، سس کچاپ
- گوشت‌های فرآوری شده
نکات بهداشتی در تهیه مواد غذایی برای برنامه غذایی کودک
نوزادان بخاطر کامل نبودن سیستم گوارششان نسبت به بزرگسالان معمولا بیشتر مستعد هستند که در معرض بیمار شدن از طریق غذاهایی که به درستی آماده یا نگهداری نشده‌اند، قرار بگیرند. بنابراین برای حفظ امنیت بهداشت و سلامت کودک خود، این توصیه‌ها را با دقت رعایت کنید.
- همیشه قبل از تهیه یا سرو غذای کودک، دست‌های خود را با آب گرم و صابون بشویید. شستن دست‌های کودک را هم فراموش نکنید!
- مطمئن شوید که تمام سطوح و تجهیزاتی که برای تهیه یا سرو غذا استفاده می‌شود، با آب گرم و صابون تمیز شده‌اند.
- هر ظرفی که با گوشت خام، مرغ، ماهی یا تخم مرغ تماس داشته باشد، تا زمانی که در آب گرم و صابون شسته نشده باشد، نباید دوباره استفاده شود.
- تمام سبزیجات و میوه‌های تازه از جمله موز و هندوانه را قبل از استفاده بشویید.
- گوشت خام، مرغ، ماهی و تخم مرغ را از غذاهای آماده مصرف مانند سبزیجات تازه و میوه‌ها دور نگه دارید.
- از تخته‌های برش جداگانه، یکی برای گوشت و دیگری برای سبزیجات و میوه‌ها استفاده کنید.
- مواد غذایی که در فریزر نگهداری کرده‌اید را قبل از استفاده با کمک مایکروویو یا یخچال یخزدایی کنید. یخزدایی غذا در دمای اتاق ممکن است خطرناک باشد، زیرا باکتری‌های مضر می‌توانند در دمای اتاق روی غذا رشد کنند.
- مطمئن شوید که غذای کودکتان را کامل پخته‌اید. بهتر است برای پخت گوشت حتما دقت کنید که بعد از پخت صورتی نباشد و گوشت هم به راحتی از استخوان جدا شود.
- غذای خانگی آماده شده برای کودک را بیش از یک ساعت در دمای اتاق نگه ندارید.
- گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ تهیه شده در منزل برای نوزاد، فقط باید به مدت 24 ساعت در یخچال نگهداری شود.
- غذای کودک را می‌توان به مدت سه ماه در فریزر نگهداری کرد. نکات مربوط به نگهداری غذای کودک به شکل اصولی را در سایت ماجان بخوانید.
در ادامه این مطلب با انواع برنامه غذایی کودک آشنا می‌شوید.
نمونه برنامه غذایی کودک برای نوزادان 6 تا 9 ماهه
اوایل صبح: شیر مادر یا شیر خشک + قطره ویتامین دی برای نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند.
وعده صبحانه:
- شیر مادر یا شیر خشک + غلات
- فرنی آرد برنج
- حریره بادام
- شیر خشک یا آب + میوه‌های له شده مانند موز، توت فرنگی پوره شده یا گلابی مخلوط با ماست مخصوص کودکان ماجان
میان وعده صبح یا عصر: شیر مادر یا شیر خشک
وعده ناهار یا شام:
- سوپ سبزی، سوپ ماش
- سبزیجات پوره‌شده (سیب‌زمینی، کدو حلوایی، هویج، تکه‌های لوبیا سبز نرم یا کلم بروکلی)
- حلیم گوشت و برنج
- گوشت چرخ کرده، مرغ، یا ماهی پخته شده
- تخم مرغ پخته و له شده
- حبوبات پخته (لوبیا، عدس یا نخود)
نمونه برنامه غذایی کودک برای نوزادان 9 تا 12 ماهه
اوایل صبح: شیر مادر یا شیر خشک
وعده صبحانه:
- شیر مادر یا شیر خشک + غلات
- ماست پرچرب ماجان
- پنیر کودکان ماجان
- تخم مرغ پخته و له شده
- میوه‌های نرم (موز خرد شده، آووکادو، هلو، هندوانه بدون هسته، طالبی، پاپایا، آلو یا کیوی)
میان وعده صبح یا عصر:
- نان سبوس‌دار
- سیب رنده شده یا توت فرنگی خرد شده
- پنیر (موزارلای پر چرب، سوییسی یا چدار) به همراه بیسکویت غلات کامل یا نان تست بدون نمک
وعده ناهار یا شام:
- کته ماهیچه
- آش حبوبات
- آووکادوی مکعبی یا خیار پوست کنده و خرد شده
جمع‌بندی
شیر مادر یا شیر خشک اصلی‌ترین غذای کودک تا 6 ماهگی اوست. پس از شش ماهگی سفر هیجان‌انگیز آشنایی کودک با انواع غذاهای جامد شروع می‌شود و به این ترتیب برنامه غذایی کودک هم باید متناسب با سن او انتخاب شود. آشنا کردن کودکان با غذاهای جدید اگرچه کاری لذت‌بخش است اما نیاز به دانستن اطلاعات کافی در مورد مراحل رشد کودکان و انواع برنامه غذایی کودک مناسب برای اوست.
